Literatuur, links en lezingen

De Nederlandse ‘globetrottermanie’, ‘rage’ of ‘epidemie’ in de periode 1905-1935 is in de sociaal-wetenschappelijke literatuur niet of nauwelijks beschreven. Gelukkig zijn er positieve uitzonderingen. Wie meer wil weten kan terecht bij onderstaande literatuur en links of, nog beter, een lezing bijwonen.

Wereldwandelen! De Nederlandse globetrottermanie, 1905-1935
Wereldwandelen! De Nederlandse globetrottermanie, 1905-1935
Wereldwandelen! De Nederlandse globetrottermanie, 1905-1935
Wereldwandelen!
Wereldwandelen!

Lezingen

26 oktober 2024

Rotterdam – boekpresentatie Jaco Berveling, aanbieden eerste exemplaar aan de Wandelaar des Vaderlands

Interviews door Alek Dabrowski met:
– Lana Witte-De Wit, Wandelaar des vaderlands
– Ellen Reurekas-Kriesz, dochter van de Rotterdamse wereldreiziger Gijs Kriesz
– Frank van Rijn, wereldfietser

Prinsekerk (kapel), Rotterdam-Blijdorp

Overhandigen eerste exemplaar 26 okt 2024

De Wandelaar des vaderlands, Lana Witte – De Wit neemt het eerste exemplaar in ontvangst.

9 november 2024

Driebergen – lezing Jules Verne Genootschap

Champ’Aubert, Driebergen

Reis om de wereld in tachtig dagen

Jules Verne heeft met De reis om de wereld in tachtig dagen de geesten rijp gemaakt voor het globetrotten. Verschillende elementen in het boek zien we terug onder de wereldreizigers te voet, zoals het aangaan van een weddenschap waarbij de reis in een vastgestelde tijd moet zijn afgerond. Als hij erin slaagde kon de globetrotter een gigantisch geldbedrag winnen. Een prachtige aanleiding om Wereldwandelen! te presenteren voor een groep hartstochtelijke ‘Vernianen’.

21 november 2024

Utrecht – CVS-congres – lezing over de Nederlandse globetrottermanie en wat we er van kunnen leren.

Spoorwegmuseum Utrecht

Presentatie Wereldwandelen CVS Utrecht

Is wereldwandelen en wereldfietsen een duurzaam alternatief voor het huidige massatoerisme waarbij iedereen in de auto of het vliegtuig springt?

8 december 2024

Amsterdam – 21e Intergalactische Boudewijn Büchdag
Een dag vol lezingen, boeken, verzamelen en verhalen in het OBA Theater

Lezing Wereldwandelaars

Buchmania december 2024 OBA

Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA)

18 december 2024

Den Haag – Lezing over de Haagse globetrotters (1905-1935). Voor Geschiedkundige Vereniging Die Haghe, voor iedereen die van Haagse geschiedenis houdt.

Museum Bredius: recht tegenover het Mauritshuis aan de Hofvijver in Den Haag.

Museum Bredius

21 januari 2025

Heerlen – LGOG-lezing Limburgse globetrotters veroveren de wereld

SCHUNCK Glaspaleis, Auditorium

Adres: Glaspaleis, Bongerd 18, 6411 JM Heerlen

Schunk lezing Limburgse globetrotters

3 februari 2025

Beek en Donk – lezing voor Heemkundekring De Lange Vonder

Adres: Ontmoetingscentrum Beek en Donk

Jan Geeven Beek en Donk 1934

14-16 februari 2025 (vrijdag t/m zondag)

Utrecht – 3 lezingen op de Fiets- en Wandelbeurs: Old school Globetrotten, 1905-1935 en 2025 (met tips voor iedereen die een eindje met de globetrotters van toen wil meewandelen of meefietsen).

Adres: Jaarbeurs Utrecht

Quest zaal, vrijdag 15.30 uur, zaterdag 15.30 uur. Croese zaal, zondag 11.30 uur

ereldwandelaars en wereldfietsers Jaarbeurs Utrecht

23 maart 2025 (zondag)

Rotterdam –  lezing voor Humanistisch Verbond

Adres: De Heuvel (bij de Laurenskerk)

Datum en Tijd: 23 maart 2025, 14:00 tot 16:00 (toegang gratis)

Adres: Grotekerkplein 5, 3011 GC Rotterdam

Humanistisch Verbond Wereldwandelen

7 april 2025 (maandag)

Maastricht – lezing voor LGOG Kring Maastricht

Adres: Maastricht

Meer informatie volgt

Nederlandse literatuur

De wereldwandelaars van Wim Willems (2020). Willems beschrijft op aanstekelijke wijze drie idealistische wereldwandelaars die in de zomer van 1911 uit Amsterdam vertrekken.

Jan de Tippelaar. Het levensverhaal van Johannes Markus Belgraver (2002). De auteurs beschrijven het leven van “Nederlands grootste reiziger” (nadrukkelijk tussen aanhalingstekens) op basis van een stuk of vijftien nagelaten dag- en plakboeken. Belgraver vertrekt in 1926.

Een vrijgevochten doorzetter. 15.000 kilometer te voet door Europa (1934-1937), een boek (uitgekomen in 2006) over de belevenissen van Ab ter Haar uit Medemblik. In het crisisjaar 1934 heeft de 22-jarige timmerman geen werk. Hij besluit een huisje op wielen te timmeren en trekt de wereld in. Het werd een reis van drie jaar door België, Frankrijk, Spanje, Portugal en weer terug via Italië en Zwitserland.

Egodocumenten

Er zijn ook enkele egodocumenten bewaard gebleven. Een aantal wereldwandelaars- en wereldfietsers publiceerde over hun belevenissen in boekjes die meestal in eigen beheer werden uitgegeven.

De wereldwandelaars (een zwerftocht door Europa) van Abraham Mossel uit 1917.

De wereldwandelaars Abr. Mossel globetrotter

De avonturen van twee Nederl. Wereldreizigers als Volendammers gekleed (1927), geschreven door J. Renswoude.

Renswoude De avonturen van twee Nederlandse wereldreizigers globetrotters

Ook de Scheveninger Dirk van der Toorn liet van zich horen met onder andere Heel de wereld leest de romantische avonturen van den Scheveningschen wereldreiziger Dirk van der Toorn (circa 1928). Hij beschrijft zijn bloedstollende avonturen op aanstekelijke wijze, waaronder zijn ‘… strijd op leven en dood in het land der sluipende, roofzuchtige zwarte figuren’.

Dirk van der Toorn Heel de wereld leest globetrotter

Reizen en lotgevallen van C. Boersma (waarschijnlijk in 1929 verschijnen). Boersma reist via Frankrijk, Spanje en Portugal naar Marokko. Vandaaruit volgt hij de noordkust van Afrika en reist hij via Algerije en Tunesië naar Libië. Via ‘Britsch-Indië’ weet hij ‘Nederlandsch-Indië te bereiken.’

Boersma Reizen en lotgevallen globetrotter

Verder is Langs de wegen, ervaringen van een invalide (1931) het vermelden waard, geschreven door de invalide mijnwerker Oebele de Jong. Zijn vader had in de krant gelezen dat een Duitse wereldreiziger lopend op weg was gegaan en in een auto teruggekomen. Onderweg had hij de kost verdiend met het verkopen van prentbriefkaarten. Oebele besluit hetzelfde te doen, eerst in zijn directe omgeving, en al snel in de rest van Nederland.

Langs de wegen De Jong

De twee ‘ondernemende knapen’ Tjark van Heyningen en Eddy Greidanus kunnen niet aan een fatsoenlijke baan komen en beginnen in december 1933 aan een voetreis naar Nederlands Indië. Hun avonturen verschijnen in 1935 bij uitgeverij Erven J. Bijleveld met de titel “Post”jagers te voet naar Indië. 

Heyningen Postjagers te voet globetrotter

Een egodocument uit het buitenland:
Fussreise eines Bäckergesellen durch Europa, Asien und Afrika, geschreven door Ludwig Gnadl en uitgegeven in 1912 door Max Steinebach. In 2001 opnieuw verschenen bij LILIOM Verlag. De bakker vertrekt begin twintigste eeuw op zoek naar een beter leven. Na een tocht door de halve wereld arriveert hij in 1911 gedesillusioneerd weer in Duitsland.

Gnadl Fussreise globetrotter

Nog een mooi buitenlands voorbeeld:
The Gentle Art of Tramping van Stephan Graham (1926) en in 2022 opnieuw uitgekomen als Het geluk van de wandelaar bij Uitgeverij Oevers. Graham vertrok in 1908 te voet naar Rusland, liep door naar Konstantinopel en tippelde met pelgrims naar Jeruzalem.

Citaat: “De belangrijkste drijfveer van de dolende ziel is nieuwsgierigheid: het verlangen om te weten wat voorbij de volgende bocht in de weg ligt en voor zichzelf het raadsel te doorgronden van wat de namen op de kaart te betekenen hebben.”

Graham The gentle art of tramping

Links naar Nederlandse en buitenlandse sites

De blogs uit 2011 van de historicus Otto Van der Meij zijn het vermelden waard, hoewel ze niet altijd juist en soms onvolledig zijn. Hij schreef op basis van krantenartikelen over uiteenlopende Nederlandse wereldwandelaars (zie: De bronnen van Clio).

De bronnen van Clio

Buitenlandse websites zijn ook interessant. Over wereldwandelaars:
The Museum of Travel and Tourism, met informatie over Nederlandse globetrotters.

De Italiaanse website The History of Globetrotters was een interessante bron, maar is helaas uit de lucht.

Museum of travel and tourism

De website van Davy Crockett met talloze afleveringen over “Around the World on Foot” op UltraRunning History, Podcast and Stories.

Ultra Running History

Over wereldfietsers: John L. Weiss met ‘Transcontinental Cyclists: 1900 to 1945 – Revised and Expanded’.

Crazy Guy on a Bike

The Postcard Walkers is een Zweedse website met informatie over de globetrotters Anton Hanslian en Bertil Hult. De maker verzamelt sinds 2010 globetrotter-ansichtkaarten en heeft er zo’n 600 in bezit. Hij vond zijn eerste kaart in een schoenendoos van zijn grootvader. Het was een kaart van de familie Appelboom (meer informatie in Wereldwandelen!) die zijn grootvader in de jaren 1920 in het midden van Zweden had ontmoet.

Helaas is de website verre van compleet.

The Postcard Walkers